_New.gif)
.gif)
.png)
काठमाण्डौं । पछिल्लो समय सेयर बजारमा ६० लाखभन्दा बढी डिम्याट खाता पुगेका छन् । प्राथमिक सेयरमा देशविदेशबाट सेयर आबेदन दिनेको संख्या दिनहुँ बढ्दो छ । यही आकर्षणका कारण ठूलादेखि साना कम्पनीहरु धमाधम आईपीओमा गइरहेका छन् ।
हिजोआज मिडियादेखि होटल, उत्पादन तथा प्रशोधन, लगानी लगायतका कम्पनीहरुले विभिन्न वैज्ञानिक भनिएका विधिमार्फत आईपीओ निश्कासन गरिरहेका छन् ।
सहजै रुपमा पूँजी संकलन हुने भएपछि केही कमजोर वित्तीय विवरण भएका कम्पनी पनि आईपीओ निश्कासनको प्रक्रियामा अगाडि बढेका छन् ।
पछिल्लो समय कतिपय कम्पनीहरुलाई धितोपत्र बोर्डका तत्कालीन अध्यक्ष रमेशकुमार हमालले आर्थिक प्रभावमा परेर प्रिमियममा आईपीओ निश्कासनको स्वीकृति दिएका थिए । यो विषय निकै आलोचित भयो ।
जुन पायो त्यो कम्पनीलाई प्रिमियमा आईपीओ निश्कासन गर्न दिएपछि यो विषयमा चर्को आलोचना पनि भयो । त्यसपछि अझ वैज्ञानिक र परिस्कृत विधिको रुपमा बुक बिल्डिङको मोडल अगाडि सारिएको छ ।
यो विधिबाट सर्वोत्तम सिमेन्टले आईपीओ निश्कासनको प्रक्रिया सुरु गरिसकेको छ भने अब यही विधिबाट रिलायन्स स्पिनिङ मिल्सले पनि आईपीओ निश्कासन गर्ने तयारी सुरु गरेको छ ।
रिलायन्स स्पिनिङ मिल्सको सेयरमा संस्थागत लगानीकर्ताहरुले बोलपत्र पेश गरेका छन् । यसको मूल्य ६०८ देखि ९१२ रुपैयाँसम्म प्रस्ताव गरिएको थियो । संस्थागत लगानीकर्ताले पेश गरेको बोलपत्रको आधारमा आज यसको कटअफ मूल्य प्रतिकित्ता ९१२ रुपैयाँ तोकिएको छ ।
कटअफ मूल्यमा संस्थागत लगानीकर्ताहरुले अब १० प्रतिशत घटाएर ८२१ रुपैयाँ प्रतिकित्तामा सर्वसाधारणलाई रिलायन्सको आईपीओ निश्कासन गर्न पाउनेछन् । यो विधिबाट सेयर हाल्दा अब न्यूनतम ५० कित्ता सेयर भर्न सर्वसाधारणसँग ४१ हजार ५० रुपैयाँ हुनुपर्नेछ ।
अब पहिलाजस्तो १००० रुपैयाँ साथमा हुनेले आईपीओ भर्ने अवस्था रहनेछैन ।
बजारमा केही लगानीकर्ताहरुले यो कम्पनीको सेयरमूल्य बुक विल्डिङ विधिबाट आउँदा पनि योग्य संस्थागत लगानीकर्ताहरुबीच नै मिलेमतो हुनसक्ने आशंका गरेका छन् ।
देशमा हाल योग्य संस्थागत लगानीकर्ताहरुको संख्या १७० हाराहारीमा रहेको छ । मूल्य बिड गर्ने क्रममा थोरै मात्र संस्थागत लगानीकर्ताको सहभागिता हुने गर्छ । थोरै संख्याका योग्य संस्थागत लगानीकर्ताहरुले चाहेमा जुनसुकै कम्पनीको आईपीओ मूल्यमा चलखेल गर्नसक्ने एक जानकार बताउँछन् ।
‘संस्थागत लगानीकर्ताको संख्या कम्तीमा ५०० जति हुनुपथ्र्यो, अनि मात्र चलखेल गर्न गाह्रो पथ्र्यो ।’ लामो समयदेखि बजारका जानकार समेत रहेका र हाल बजारसँग सम्बन्धित सरकारी निकायमै उपल्लो स्तरमा रहेका एक अधिकारीले नाम उल्लेख नगरिदिन आग्रह गर्दै भने–‘रिलायन्सको कटअफ मूल्य हेर्दा त चलखेल नै भएको देखिन्छ । सबै बुक विल्डिङ सबैभन्दा वैज्ञानिक विधि भनिरहेका छन्, तर यही विधिमा राम्रै चलखेल भइरहेको छ ।’
ती अधिकारीका अनुसार रिलायन्सको गत आर्थिक वर्ष(079-80)को असारसम्मको वित्तीय विवरणमा कुल दायीत्व(ऋण) मात्र ७ अर्ब १५ करोडभन्दा बढी रहेको छ । आर्थिक वर्ष ०७८-७९ मा कम्पनीको कुल दायीत्व ३ अर्ब ९९ करोड मात्र थियो ।
खूद नाफा निकै राम्रो रहे पनि त्योभन्दा धेरै नै बढी दायीत्व समेत रहेकोले लगानीकर्ताहरुले उच्च प्रतिफल पाउने अवस्था क्रमशः घट्नसक्छ । फेरि कम्पनीको आम्दानी घट्दो, खर्च बढ्दो, ऋण बढ्दो र रिटर्न पनि खस्कदो देखिन्छ ।
यो कम्पनीको चुक्तापूँजी १ अर्ब ७० करोड रुपैयाँ रहेको छ । ९२ करोड ७८ लाख खूद नाफा रहेको छ । गत आर्थिक वर्षको इपीएस ५४ रुपैयाँ ३४ पैसा रहेको छ ।
गत आर्थिक वर्षको वित्तीय विवरण राम्रो रहे पनि त्यसको ठीक अघिल्लो वर्षको अवस्था भन्दा खस्किएको देखिन्छ । त्यस वर्ष कम्पनीको खूद नाफा १ अर्ब ४ करोड बढी थियो । इपीएस ६१ रुपैयाँ १२ पैसा थियो ।
ती दुई आर्थिक वर्षबीच तुलना गर्दा कम्पनीको आम्दानी अघिल्लोको तुलनामा घटेको छ भने खर्च चाहिँ बढ्ने ट्रेण्डमा देखिन्छ ।
मिश्रित प्रतिक्रिया
सेयर बजारका अन्य अगुवा र जानकार भने बुक बिल्डिङ विधिलाई वैज्ञानिक भन्दै यहीमार्फत आईपीओ निश्कासनको प्रक्रियालाई अन्यको हकमा पनि अगाडि बढाउनुपर्ने तर्क गर्छन्।
सेयर बजारका अगुवा लगानीकर्ता केशव कोइराला 40% सेयरमा योग्य संस्थागत लगानीकर्ताहरुले नै लगानी गर्ने भएकोले भनिएजस्तो धेरै चलखेल हुने सम्भावना हुन्न । योग्य संस्थागत लगानीकर्ताहरुले ६ महिना सेयर बेच्न पनि पाउँदैनन् । संस्थागत लगानीकर्तााहरुले हचुवाको भरमा लगानी नगर्ने भएका कारण रिलायन्सको हकमा शंका गर्ने ठाउँ नरहेको उनको विचार छ ।
ग्लोबल आईएमई क्यापिटलका पूर्व प्रमुख कार्यकारी अधिकृत पारसमणि ढकाल पनि बुक विल्डिङ विधि प्रिमियमभन्दा बैज्ञानिक रहेको दाबी गरे । ‘यसमा पूर्ण रुपमा आधारभुत विषय बुझ्न मिल्छ ।’ ढकालले भने–‘नेपालमा अहिले एकसय ७० भन्दा बढी योग्य संस्थागत लगानीकर्ता छन् । जसमा ६८ कम्पनीहरु समाबेश भएको यो विधि सबैभन्दा बैज्ञानिक देखिन्छ ।’
उनले मुक्तिनाथ कृषि कम्पनी तथा नेपाल रिपब्लिक मिडियाको उदाहरण दिँदै सेयरको मूल्य बजारले निर्धारण गर्ने बताए ।
नेपाल सेयरधनी संघका उपाध्यक्ष कमलराज अधिकारी पनि बुक विल्डिङ विधिबाट आईपीओ निश्कासन गर्नु वैज्ञानिक प्रक्रिया अबलम्बन गर्नु रहेको बताउँछन् । ‘तर रिलायन्स स्पिनिङ .मिल्सको हकमा भने केही प्रक्रिया गलत हो कि जस्तो देखियो । नियामक निकायले हेर्ने इण्डिकेटरमा कतै गलत भएको कारण लगानीकर्तालाई महङ्गो पर्न गएको हामीलाई लागेको छ ।’ उनले भने–‘बुलिस बजारमा यसको मूल्य ठीकै लागेता पनि बियरिस बजारमा सेयरको भाउ कस्तो रहला त्यो पनि विचार गर्नुपर्ने देखिन्छ । यदि विदेशी लगानीकर्ताहरुको हकमा हुन्थ्यो भने ठीकै पनि हो, तर यही बजारबाट पैसा उठाउने अबस्थामा रिलायन्स स्पिनिङ मिल्सको सेयर कटअफ मूल्य चित्तबुझ्दो छैन । शंका गर्ने प्रशस्त ठाउँ दिएको छ।’
.png)
(1).png)
.jpg)
.gif)
