प्रिमियममा आईपीओ जारी गरेका ४ बीमा कम्पनी : कुन सूचकमा कुन अब्बल ?

STOCK MARKET
मंगलवार, माघ २३,२०८० 17:50:43

काठमाण्डौ । प्रिमियममा आईपीओ ल्याएका चार जीवन बीमा कम्पनीले आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को दोस्रो त्रैमासिक वित्तीय विवरण प्रकाशित गरेका छन् । आइएमई लाइफ, सन नेपाल लाइफ, सिटिजन लाइफ र रिलायबल नेपाल लाइफले दोस्रो त्रैमाससम्मको अपरिष्कृत वित्तीय विवरण सार्वजनिक गरेका हुन् ।

धितोपत्र दोस्रो बजारमा यी चार जीवन बीमा कम्पनीको स्टक निकै चर्चामा छन् । प्रिमियम मूल्यमा आईपीओ जारी गरेका कारण पनि लगानीकर्ताहरुको आँखामा यी चार कम्पनी पर्ने गरेका छन् । चारमध्ये कुन कम्पनीमा लगानी गर्दा उचित र कुनमा लगानी गर्दा बढी जोखिम हुन्छ, त्यसका लागि लगानीकर्ताहरुले कम्पनीको वित्तीय विवरण विश्लेषण गर्नुपर्ने हुन्छ ।

तर दोस्रो बजारमा वित्तीय विवरणकै आधारमा लगानी गरिहाल्नु पनि उचित नहुन सक्छ । पछिल्लो केही समययता बजारमा दीर्घकालिन भन्दा पनि अल्पकालिन लगानीकर्ता हाबी छन् । वित्तीय अवस्था बलियो हुँदा पनि केही कम्पनीहरुको सेयरभाउ बढ्न नसकेको उदाहरण प्रशस्तै छन् ।

साथै केही समययता हाथवे इन्भेष्टमेन्ट, हिमालयन रि, नेपाल वेयरहाउजिङ्ग र मुक्तिनाथ कृषि जस्ता कम्पनीहरु वित्तीय अवस्था सन्तोषजनक मात्रै हुँदा पनि चर्चाका आधारमा बजारमा ‘हट केक’ बनेका छन् ।

प्रिमियममा आईपीओ ल्याएका यी चार जीवन बीमा कम्पनी पनि लगानीकर्ताको रोजाइमा छन् । कम्पनीले आर्जन गरेको मुनाफा, कम्पनीको व्यवसाय, कोषमा सञ्चित रकम, ईपीएस, नेटवर्थ, लाभांश क्षमता र कम्पनीले गर्ने आम्दानीहरु दोस्रो बजारलाई प्रभाव पार्न सक्ने प्रमुख सूचकहरु हुन् ।

लगानीकर्ताहरुले दीर्घकालिन लगानीका लागि वित्तीय सूचक विश्लेषण गर्न जरुरी हुन्छ । दोस्रो त्रैमासको आधारमा यी चार जीवन बीमा कम्पनीमध्ये कुन कम्पनी कुन सूचकमा अब्बल देखिएको छ भनेर तुलनात्मक विश्लेषण तयार पारेका छौं । तर यो अध्ययन कुनै कम्पनीको धितोपत्र खरिदका लागि सिफारिस गर्नका लागि भने होइन ।

खुद नाफाको आधारमा

खुद नाफा कम्पनीहरुको प्रमुख सूचक मानिन्छ । लगानीकर्ताले दोस्रो बजारमा लगानी गर्नुअघि आफुले लगानी गर्न लागेको कम्पनीले कति मुनाफा कमाईरहेको छ, त्यो थाहा पाउनु जरुरी हुन्छ । दोस्रो त्रैमाससम्म सबैभन्दा बढी नाफा सन नेपाल लाइफले ३२ करोड ८४ लाख रुपैयाँ नाफा कमाएको छ ।

नाफाकै आधारमा कम्पनीले आर्थिक वर्ष सकिएको अन्तिममा सेयरधनीलाई प्रतिफल बाँड्न सक्छ या सक्दैन भन्ने अनुमान लगाउन सकिन्छ ।

खुद बीमा शुल्क आर्जनको आधारमा

बीमा कम्पनीहरुको लागि बीमा शुल्क आर्जन नै मुख्य व्यवसाय सूचक हो । लगानीकर्ताले आफुले लगानी गर्न लागेको कम्पनीको व्यवसाय अवस्था कस्तो छ बुझ्न आवश्यक हुन्छ । यदि कम्पनीले व्यवसायमा उत्कृष्ट प्रर्दशन गरिरहेको छ, भने सो कम्पनीको प्रोफिट क्यापासिटी बृद्धि हुन सक्छ । दोस्रो त्रैमाससम्म सबैभन्दा बढी सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्सले २ अर्ब ५७ करोड रुपैयाँ बीमा शुल्क आर्जन गरेको छ ।

जीवन बीमा कोषको आधारमा

बीमा कोष बीमा कम्पनीहरुको प्रमुख सूचक मान्न सकिन्छ । जीवन बीमा कम्पनीहरुले आर्थिक वर्षभरी आर्जन गरेको मुनाफाको केही प्रतिशत रकम जीवन बीमा कोषका लागि छुट्याउनुपर्ने प्रावधान छ । बीमा कोष बलियो हुँदै जाँदा कम्पनीको जोखिम बहन गर्न सक्ने क्षमता बलियो भएको मान्न सकिन्छ । दोस्रो त्रैमाससम्म सबैभन्दा बढी सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्सले १२ अर्ब ७ करोड रुपैयाँको जीवन बीमा कोष खडा गर्न सफल भएको छ ।

रिटेन्ड अर्निङ र महाविपत्ती कोषको आधारमा

बीमा कम्पनीहरुले वित्तीय विवरणमा रिटेन्ड अर्निङ (संचित आम्दानी/नाफा) र महाविपत्ती कोष सूचक छुट्याएका हुन्छन् । भविष्यमा हुन सक्ने जोखिम बहन गर्न वा दायित्व बहन गर्न बीमा कम्पनीले महाविपत्ती कोषको व्यवस्था गरेका हुन्छन् । यो कोषले विपत्तीको अवस्थामा कम्पनीले कति जोखिम गर्न सक्छ भन्ने निर्धारण हुन्छ । त्यस्तै, सेयरधनी वा कर्मचारी तथा बीमितलाई प्रतिफल बाँड्नका लागि बीमा कम्पनीले रिटेन्ड अर्निङ कोष छुट्याएका हुन्छन् ।

यस सूचकलाई जगेडा कोषको रुपमा पनि लिन सकिन्छ । प्रिमियममा आईपीओ ल्याएका कारण हाल यी चारवटै कम्पनीले थप हुन आएको प्रिमियम जगेडा कोष अर्थात् रिर्टन अर्निङ फण्डका रुपमा सञ्चित गरेका छन् । दोस्रो त्रैमाससम्म सबैभन्दा बढी रिटेन्ड अर्निङ रिलायबल नेपाल लाइफको १ अर्ब २३ करोड रुपैयाँ छ । त्यस्तै, महाविपत्ती कोषमा भने आइएमई लाइफको १५ करोड ३५ लाख रुपैयाँ सञ्चित छ ।

खुद दाबी भुक्तानीको आधारमा

बीमा कम्पनीहरुको लागि दाबी भुक्तानी सूचक महत्वपूर्ण सूचक हो । दाबी भुक्तानीको अवस्थाले कम्पनी बीमितमैत्री छ वा छैन थाहा पाउन सकिन्छ । यदि कम्पनीको दाबी भुक्तानीको अवस्था कमजोर देखिएमा कम्पनीको व्यवसायमा विस्तार नदेखिएको र बीमितमैत्री समेत नरहेको बुझ्न सकिन्छ ।

दोस्रो त्रैमाससम्म सबैभन्दा बढी सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्सले २ अर्ब ६० करोड रुपैयाँ दाबी भुक्तानी गरेको छ । कम्पनीको व्यवसाय र जारी बीमालेख संख्याको आधारमा पनि कम्पनीको क्लेम सेटलमेन्ट निर्धारण हुने गर्दछ ।

आम्दानीको आधारमा

बीमा कम्पनीहरुको मुख्य आम्दानी भनेको बीमा शुल्क बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुमा निक्षेपको रुपमा राखिनु हो । कम्पनीहरुले ठूलो रकम बैैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुमा मुद्दती निक्षेपमा राखेका हुन्छन् । साथै सूचीकृत सेयर तथा सरकारी ऋणपत्र, हाइड्रोपावर कम्पनी जस्ता अन्य क्षेत्रमा पनि कम्पनीहरुले लगानी गरेका हुन्छन् । यसका साथै बीमितहरुलाई कर्जा प्रवाह गरी सो बाट पनि कम्पनीले ब्याजदरको रुपमा आम्दानी गरेका हुन्छन् ।

कम्पनीहरुले आर्जन गर्ने मुनाफा नै आम्दानीको मुख्य स्रोत हो । कुन कम्पनीले कति आम्दानी गरेको छ सो आधारमा खुद नाफा मापन गर्न सकिन्छ । दोस्रो त्रैमाससम्म सबैभन्दा बढी सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्सले ७८ करोड १० लाख रुपैयाँ आम्दानी गरेको छ ।

प्रतिसेयर आम्दानीका आधारमा

धितोपत्र दोस्रो बजारमा लगानी गर्नुअघि कम्पनीको प्रतिसेयर आम्दानी (ईपीएस) कति छ बुझ्न जरुरी हुन्छ । करपछिको नाफालाई कुल सेयर संख्याले भाग गर्दा आउने प्रतिफललाई नै प्रतिसेयर आम्दानी भनिन्छ ।

यो सूचकले कम्पनीको मुनाफा आर्जनको क्षमता देखाउने हुँदा कम्पनीको आधारभुत पक्षको विश्लेषणको प्रमुख सूचकको रुपमा लिइन्छ । दोस्रो त्रैमाससम्म सबैभन्दा बढी ईपीएस सन नेपाल लाइफको २०.५२ रुपैयाँ छ ।

प्रतिसेयर नेटवर्थको आधारमा

प्रतिसेयर नेटवर्थ (बुकभ्यालु) पनि प्रमुख सूचक मानिन्छ । प्रतिसेयर नेटवर्थबाट कम्पनीले दायित्व तिर्न सकिरहेको छ या छैन बुझ्न सकिन्छ । यो दरमा बृद्धि हुनु नै राम्रो मानिन्छ । नेटवर्थ बृद्धिदरले कम्पनीको दायित्व घटिरहेको बुझ्न सकिन्छ । दोस्रो त्रैमाससम्म सबैभन्दा बढी बुकभ्यालु सन नेपाल लाइफकै १८७ रुपैयाँ ४ पैसा छ ।

पीई रेसियोको आधारमा

मूल्य आम्दानी अनुपात (पीई रेसियो) सेयर लगानीकर्ताका लागि महत्वपूर्ण हुन्छ । यो सूचकले कम्पनीले कमाएको १ रुपैयाँलाई लगानीकर्ताले कति रुपैयाँ तिरिरहेका छन् भन्ने देखाउँछ । यो अनुपात १८ देखि २५ को हाराहारीमा भए राम्रो मानिन्छ । पीई रेसियो धेरै भएमा सिद्धान्तको आधारमा राम्रो मानिदैन । दोस्रो त्रैमाससम्म सबैभन्दा थोरै पीई रेसियो सन नेपाल लाइफकै २८.०९ गुणा रहेको छ ।

अधिकतम सेयरभाउ र लाभांशको आधारमा

धितोपत्र दोस्रो बजारमा लगानी गर्नुअघि लगानीकर्ताले कम्पनीको अधिकतम सेयरभाउ कति छ र कम्पनीले कतिसम्म लाभांश घोषणा गरेको छ वा गर्न सक्छ त्यो हेरेर लगानी गरेका हुन्छन् । हालसम्म चारमध्ये सिटिजन लाइफले ५ प्रतिशत र रिलायबल नेपाल लाइफले १५ प्रतिशत बोनस सेयर घोषणा गरेका छन् । आइएमई लाइफ र सन नेपाल लाइफले पनि लाभांश घोषणा गर्न बाँकी नै छ ।

अधिकतम सेयरभाउ कति छ र दोस्रो बजारमा कम्पनीको सेयरलाई कति भाउमा लगानी गर्ने त्यो लगानीकर्ताले विश्लेषण गर्नुपर्दछ । नेप्सेको फ्लोरसिटअनुसार आइएमई लाइफको सबैभन्दा बढी ६४० रुपैयाँ अधिकतम मूल्य छ ।