काठमाण्डौ । देशका धेरैजसो मानिसले अरुको सल्लाहमा सेयर बजारमा पैसा लगानी गर्छन्। उनीहरु आफैँलाई थाहा हुन्न कि उनीहरुले पैसा कुन कम्पनीमा लगानी गरिरहेका छन् ? खासगरी खुद्रा बिक्रेता वा सर्वसाधारण भन्नुपर्दा अरुको सल्लाहमा सेयर बजारमा लगानी गर्ने गर्छन्।

कसैले उनीहरुलाई यो स्टकले राम्रो प्रतिफल दिन सक्छ भन्छन् र त्यसपछि तिनीहरुले आफ्नो मेहनतको पैसा यसमा लगानी गर्छन्। तर, तपाइँले जुन कम्पनीको स्टकमा लगानी गरिरहनुभएको छ, त्यो कम्पनीले कहाँबाट रिटर्न दिने हो, कति आम्दानी गर्छ भनेर कहिले थाहा पाउने प्रयास गर्नुभएको छ ?

कसरी स्टक छनौट गर्ने ?

वास्तवमा खुद्रा लगानीकर्ताले भविष्यलाई ध्यानमा राखेर सेयर बजारमा लगानी गर्छन् किनकि उनीहरुको दृष्टिकोण दीर्घकालीन हुन्छ। तर, धेरैजसो खुद्रा लगानीकर्ताले वर्षौंसम्म लगानी गरेर पनि राम्रो नाफा कमाउन सकेका छैनन्। यसको एउटै कारण भनेको स्टक छनोट गर्न नसक्नु नै हो।

तसर्थ, अरुको निर्देशनमा लगानी गर्नुअघि तपाइँ सजिलैसँग उत्तम स्टक आफैँ चयन गर्न सक्नुहुन्छ। राम्रो स्टकमा लगानी गर्दा छोटो अवधिमा पनि बजार अस्थिरताका कारण स्टक अलि तल जान सक्छ र तपाइँ आफ्नो पोर्टफोलियोमा घाटा देख्न सक्नुहुन्छ। तर, लामो अवधिमा राम्रो स्टकहरुले सधैँ रिटर्न दिने क्षमता राख्छन्।

केवल ५ मिनेटमा जाँच्न सकिन्छ कम्पनीको वित्तीय अवस्था 

अब तपाइँ सोच्दै हुनुहुन्छ कि स्टक छनोट सजिलो काम हो ? जबाफ छ– यो एक सजिलो काम हो। तपाइँ आफैँले ५ मिनेटमा सबैभन्दा राम्रो स्टक पाउन सक्नुहुन्छ। यसका लागि कम्पनीको व्यवसायमा ध्यान दिनुपर्छ। तपाइँले लगानी गरेको स्टक राम्रोसँग कारोबार गर्नुपर्छ। यो एकमात्र महत्वपूर्ण प्यारामिटर हो, जसका आधारमा तपाइँले लामो अवधिमा स्टकबाट ठूलो प्रतिफल प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ।

स्टकमा लगानी गर्नुअघि कम्पनीको व्यवसायमा के–के हेर्नुपर्छ। ता कि तपाइँ यसमा लगानी गर्ने वा नगर्ने निर्णय गर्न सक्नुहुन्छ। तपाइँले कम्पनीको व्यवसायको आधारभूत विश्लेषण सजिलै गर्न सक्नुहुन्छ। कम्पनी सानो होस् वा ठूलो तपाइँले केही मिनेटमै त्यो कम्पनीको वित्तीय विवरण खोज्न सक्नुहुन्छ। तर, ठूला कम्पनीमा लगानी गर्दा जोखिम कम हुन्छ। 

यसरी गर्न सकिन्छ स्टक छनोट

स्टेप–१ः सबैभन्दा पहिले कम्पनीको आम्दानी जाँच गर्नुहोस्। कम्पनीले वार्षिक कति आम्दानी उत्पन्न गर्छ हेर्नुहोस् ? कम्पनीको कुल राजस्व वर्षैपिच्छे बढ्दै गएको छ भने कम्पनीको व्यवसाय फस्टाउँदै गएको मानौँ। 

स्टेप–२ः त्यसपछि कम्पनीको खुद आम्दानी हेर्नुहोस्। कम्पनीको खुद आम्दानी निरन्तर बढ्दै गएमा कम्पनीले सबै खर्च घटाएर नाफामा चलिरहेको थाहा हुन्छ। ठूलो आम्दानी गरेर पनि कम्पनीको आम्दानी बढिरहेको छैन भने त्यस्तो कम्पनीमा लगानी नगर्नुहोस्।

स्टेप–३ः त्यसपछि तपाइँले जुन स्टकमा लगानी गर्न चाहनुहुन्छ, उक्त कम्पनीको सम्पत्ति पनि जाँच गर्नुपर्छ। कम्पनीको सम्पत्ति वर्षैपिच्छे बढ्दै गएको खण्डमा कम्पनीले व्यवसाय विस्तार गर्दै आएको प्रस्ट हुन्छ। त्यसपछि कम्पनीको कुल दायित्व कति छ हेर्नुहोस्।  यदि कुल दायित्व कुल सम्पत्तिभन्दा कम छ भने यो संकटमा कम्पनीले आफ्नो सम्पत्ति बेचेर लगानीकर्तालाई पैसा फिर्ता गर्न सक्छ भन्न सकिन्छ। त्यसैले सम्पत्ति सधैँ दायित्वभन्दा बढी हुनुपर्छ। ऋणमा डुबेको कम्पनीमा कहिल्यै लगानी नगर्नुहोस्।

स्टेप–४ः कम्पनीसँग नगद छ कि छैन ? यदि कम्पनीसँग राम्रो नगद प्रवाह छ र यो वर्षपछि बढ्दै गएको छ भने यो सुनमा आइसिङ हुनेछ। यसले कम्पनीले सबै खर्च घटाएर नगद बचत गरिरहेको स्पष्ट हुन्छ। जसलाई कम्पनीले जुनसुकै बेला जुनसुकै काममा प्रयोग गर्न सक्छ। तर, यदि कम्पनीमा निःशुल्क नगद प्रवाह छैन वा नकारात्मक छ भने त्यस्तो कम्पनीमा लगानी नगर्नुहोस्। यसबाहेक स्टक परीक्षण गर्न धेरै मापदण्डहरु छन्। तर, धेरै आधारभूत जानकारीसँग तपाइँ स्टक छनौट गर्न सक्नुहुन्छ। यद्यपि कुनै पनि स्टकमा लगानी गर्नुअघि वित्तीय सल्लाहकारको मद्दत लिनुहोस्।