बिग्रँदो हाईवे, लापरवाह चालक, तर दोषी बनाइयो इभीलाई !

काठमाडौं । नेपालमा वातावरणमैत्री यातायातको विकल्पका रूपमा विद्युतीय भ्यान (EV Van) को प्रयोग तीव्र गतिमा बढिरहेको छ। राजधानीदेखि पहाडी दुर्गम क्षेत्रसम्म व्यापार, पर्यटन तथा सार्वजनिक यातायातको क्षेत्रमा EV भ्यानको उपयोगले स्वच्छ ऊर्जा अभियानलाई गति दिएको छ। तर, यही प्रवृत्तिका बीच हाल सामाजिक सञ्जाल तथा केही नियोजित माध्यमहरूमा EV भ्यान असुरक्षित र अविश्वसनीय भएको सन्देशहरु तीव्र रूपमा फैलिन थालेका छन्।

सामाजिक सञ्जालमा देखिएका पोस्टहरूमा दुर्घटनाग्रस्त सवारीसाधनको तस्बिर राखी त्यसलाई EV भनी दाबी गरिएको छ। विडम्बना के छ भने, तीमध्ये कैयौं तस्बिरहरू डीजल इञ्जिन भएका पुराना भ्यानहरूको रहेको पुष्टि भएको छ। गाडीको लोगो लुकाएर, गम्भीर दुर्घटनालाई EV को ‘डिजाइन दोष’ को रूपमा प्रस्तुत गर्ने नियोजित अभ्यास व्यापक रूपमा देखिन थालेको छ।

'डिजिटल डिसइनफर्मेसन' को नयाँ शिकार : EV भ्यानहरू

सामाजिक सञ्जालमा फैलिएको यस्तो गलत सूचनाको प्रभाव आम उपभोक्तामा मात्र होइन, व्यवसायिक क्षेत्र, वितरण प्रणाली र स्थानीय रोजगार सिर्जनामा पनि देखिन थालेको छ। सूचना प्रविधिको द्रुत विकासले 'डिजिटल डिसइनफर्मेसन' अर्थात् नियोजित भ्रामक प्रचारलाई सहज बनाइदिएको छ, र विद्युतीय सवारी यसका पछिल्ला शिकार बनेका छन्।

दुर्घटनाको वास्तविकता : सडकको अवस्था र मानव लापरवाही

यातायात सुरक्षा विज्ञहरूका अनुसार, पछिल्ला सयौं दुर्घटनाको विश्लेषण गर्दा गाडीको प्रविधिभन्दा पनि सडक संरचनाको कमजोर स्थिति, चालकको गति नियन्त्रणमा लापरवाही, ओभरटेक गर्ने प्रवृत्ति, र ट्राफिक नियमको अवज्ञा प्रमुख कारण देखिएका छन्।

नेपालका अधिकांश राजमार्गहरू साँघुरा, खाल्डाखुल्डीले भरिएका, र अव्यवस्थित छन्। सवारी साधनको गुणस्तर जेसुकै होस्, यस्ता पूर्वाधारमा दुर्घटनाको जोखिम उच्च नै रहन्छ।

EV भ्यानहरूमा सामान्यतया रिजेनेरेटिभ ब्रेक प्रणाली, इलेक्ट्रोनिक स्टेबिलिटी, र लोड सेंसिंग ब्रेकिङ टेक्नोलोजी समेत हुने हुँदा, दुर्घटना रोकथाममा यिनीहरूको भूमिका सकारात्मक हुन्छ। तर, जब सवारी अनियन्त्रित गतीमा सञ्चालन हुन्छ, वा चालक पर्याप्त तालिमबिना हाइवेमा गाडी हाँक्छ, दुर्घटनाको सम्भावना बढ्छ।

समस्या केवल प्रविधिको होइन, व्यवस्थापनको पनि हो

नेपालमा सवारी सुरक्षा व्यवस्थापन अझै प्रतिक्रियात्मक (reactive) अवस्थामा छ। ट्याक्सी र माइक्रोबसहरूमा प्रायः टाइम कार्ड प्रणाली लागू गरिएको पाइए पनि, लामा दूरीका EV वा अन्य सार्वजनिक गाडीहरूमा यस्तो अनिवार्य प्रणालीको अभावले दुर्घटना रोक्न नसकेको विज्ञहरू बताउँछन्।

यसबाहेक, चालक तालिम, नियमित सर्भिसिङ, स्पीड ट्र्याकिङ, र हाईवे सुरक्षासम्बन्धी नीति कार्यान्वयनमा समेत व्यापक सुधारको खाँचो देखिन्छ।

'सुरक्षा हाम्रो पहिलो प्राथमिकता हो' : व्यवसायिक पक्षको भनाइ

नेपालमा चिनियाँ ब्रान्डका सुरक्षायुक्त EV भ्यानहरू आयात गर्दै आएको एक व्यवसायिक समूहका अनुसार, “हाम्रो प्राथमिकता ग्राहक सुरक्षामा केन्द्रित छ। हामीले ल्याएका सबै भ्यानमा अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्ड अनुसारका प्रविधि प्रयोग भएका छन्। दुर्घटनाको कारण प्रविधिमा नभएर सडक संरचना र मानव लापरवाहीमा बढी देखिन्छ।”

उक्त कम्पनीले सबै EV प्रयोगकर्ताहरू र चालकहरूलाई निम्न सुझाव पनि दिएको छ:

-अनावश्यक गति नगर्नुहोस्।

-हाइवेमा विशेष सावधानी अपनाउनुहोस्।

-नियमित मर्मत–सम्भारमा ध्यान दिनुहोस्।

-ट्राफिक नियमको पूर्ण पालना गर्नुहोस्।

समाधान के ?

EV प्रविधि नेपालको ऊर्जा सुरक्षा, वातावरण सुधार र रोजगार वृद्धिको आधार बन्न सक्छ। तर, यस्ता प्रविधिमाथि अनावश्यक डर फैलाउने कार्यले विकासको गति रोक्ने खतरा छ।

त्यसैले, अबको आवश्यकता हो:

-तथ्यमा आधारित सार्वजनिक बहस।

-सामाजिक सञ्जालमा जिम्मेवार सूचना प्रवाह।

-सरकारी तहबाट सडक संरचना, चालक तालिम र टाइम कार्ड प्रणालीको सुदृढीकरण।

-प्रविधिमा विश्वास र नियमनमा सुधार।

EV प्रविधि विकासको यात्रामा मात्र होइन, नेपालको हरित भविष्य निर्माणको यात्रामा पनि एक निर्णायक मोडमा पुगेका छौं, जहाँ तथ्य र भ्रमबीचको लडाइँमा तपाईंको चेतनाको भूमिका निर्णायक हुनेछ।