चलखेल भएको भन्दै हटाइएको एओएन फेरि माग्दै लगानीकर्ता, स्वार्थ समूहले खेल्दैछ !

काठमाण्डौ । नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (NEPSE) मा पहिले उपलब्ध रहेको 'All or None' (AON) सुविधालाई फेरि लागू गर्नुपर्ने माग लगानीकर्ताहरूले हिजोबाट उठाएका छन्। यसलाई नेपाल धितोपत्र बोर्डको कार्यालय घेराउ गर्दै उठाइएको मागमा समावेश गरिएको छ, जसले बजारमा फेरि विवादास्पद विषयलाई उजागर गरेको छ। तर, यो माग पछाडि केही स्वार्थ समूहहरूको खेल हुनसक्ने आशंका पनि व्यक्त भइरहेको छ, किनकि AON लाई विगतमा बजार चलखेलको मुख्य माध्यम बनाइएको थियो।

लगानीकर्ताहरूले हिजो सेबोन कार्यालयमा विरोध प्रदर्शन गर्दै ११ बुँदे मागहरू पेश गरेका थिए, जसमा AON सुविधाको पुनर्स्थापना पनि समावेश छ। उनीहरूका अनुसार, यो सुविधाले ठूला लगानीकर्ताहरूलाई सुरक्षित रूपमा कारोबार गर्न मद्दत गर्छ र बजारको तरलता बढाउँछ। 

तर, नियामकहरू र केही विज्ञहरूले यो मागलाई 'पुरानो घाउ कोट्याउने' प्रयास भनेका छन्, जसले बजारको स्थिरतालाई जोखिममा पार्न सक्छ।

सुविधा कि दुरुपयोगको माध्यम?

AON भनेको स्टक ट्रेडिंगमा एक विशेष प्रकारको अर्डर हो, जसमा लगानीकर्ताले दिएको शेयर खरिद वा बिक्रीको अर्डर पूर्ण रूपमा कार्यान्वयन हुनुपर्छ वा कुनै पनि हुँदैन। 

उदाहरणका लागि, १,००० शेयर किन्न AON अर्डर दिइयो भने, सबै १,००० शेयर उपलब्ध भए मात्र कारोबार हुन्छ; आंशिक रूपमा हुँदैन। यो सुविधा अन्तर्राष्ट्रिय बजारहरूमा सामान्य छ र ठूला संस्थागत लगानीकर्ताहरूलाई मूल्य अस्थिरता बिना ट्रेड गर्न सहयोग गर्छ।

नेपालमा नेप्सेले यो सुविधा २०२१ अघिसम्म उपलब्ध गराएको थियो। तर, २०२१ मा खरिद अर्डरमा र २०२२ मा बिक्री अर्डरमा यो पूर्ण रूपमा खारेज गरियो। कारण थियो: केही ब्रोकर र लगानीकर्ताहरूले यसलाई दुरुपयोग गरेर बजारमा कृत्रिम माग वा आपूर्ति सिर्जना गरी शेयर मूल्यमा चलखेल गरे। ठूला AON अर्डरहरू देखाएर साना लगानीकर्ताहरूलाई भ्रममा पार्ने र बजारलाई अस्थिर बनाउने समस्या बढेको थियो। नेप्से बोर्डले यो निर्णय गर्दा भन्यो, "बजारको पारदर्शिता र निष्पक्षता कायम राख्न AON हटाउनु आवश्यक छ।"

२०२२ को बजार मन्दीपछि यो खारेजीले केही हदसम्म स्थिरता ल्याएको थियो, तर ठूला लगानीकर्ताहरूले यसलाई सधैं विरोध गरेका थिए।

माग पछाडिको कारण के ?

हिजो सेबोन कार्यालयमा सयौं लगानीकर्ताहरू जम्मा भएर विरोध प्रदर्शन गरेका थिए। उनीहरूको ११ बुँदे मागमा AON को पुनर्स्थापना मुख्य रूपमा समावेश छ। लगानीकर्ता संघका एक प्रतिनिधिले भने, "AON हटाउँदा ठूला लगानीकर्ताहरूले कारोबार गर्न कठिन भएको छ। यो सुविधा फेरि लागू गर्दा बजारको गहिराइ बढ्छ र थप लगानी आकर्षित हुन्छ।"

तर, यो मागलाई लिएर सन्देह पनि बढेको छ। केही बजार विश्लेषकहरूका अनुसार, AON को माग पछाडि केही स्वार्थ समूहहरू हुन सक्छन् जसले विगतमा यसलाई दुरुपयोग गरेका थिए। 

एक विज्ञले नाम नछाप्ने शर्तमा भने, "यो माग अचानक किन उठ्यो ? बजारमा हाल मन्दी छ, र AON ले फेरि चलखेलको ढोका खोल्न सक्छ। यसले साना लगानीकर्ताहरूलाई हानि पुर्‍याउन सक्छ।" 

नेप्सेको पुरानो निर्णयलाई सम्झाउँदै उनीहरूले यो मागलाई 'स्वार्थपूर्ण' भनेका छन्।

बजारमा प्रभाव: अवसर कि जोखिम ?

यदि AON फेरि लागू भयो भने, यसले ठूला लगानीकर्ताहरूलाई आकर्षित गर्न सक्छ र बजारको तरलता बढाउन मद्दत गर्छ। तर, नेपाल जस्तो सानो र कम विकसित बजारमा यो चलखेलको जोखिम बोकेर आउन सक्छ। हाल नेप्से सूचकांक २,५०० को आसपासमा छ, र लगानीकर्ताहरूको विरोधले बजारलाई थप अस्थिर बनाउनसक्छ।

सेबोनले यो मागबारे कुनै आधिकारिक प्रतिक्रिया दिएको छैन, तर स्रोतहरूका अनुसार छलफल भइरहेको छ। सरकारले गठन गरेको कार्यदलले बजार सुधारका लागि दिएका सुझावहरुमा यो विषय समेटिएको छैन । तर सेबोन आफैंले पनि यो मागलाई पूरा गर्ने ल्याकत राख्छ । 

यो घटनाले फेरि एकपटक देखाउँछ कि नेपालको सेयर बजारमा सुधारको आवश्यकता छ, तर कुनै पनि निर्णयले सबै लगानीकर्ताहरूको हितलाई ध्यान दिनुपर्छ। यदि स्वार्थ समूहहरूले खेलिरहेका छन् भने, यसले बजारको विश्वसनीयतालाई थप कमजोर बनाउनसक्छ।