रुस बन्यो भारतको सबैभन्दा ठूलो सूर्यमुखी तेल आपूर्तिकर्ता, ४ वर्षमा १२ गुणाले वृद्धि

काठमाण्डौ । युक्रेनलाई उछिन्दै रुस भारतको सबैभन्दा ठूलो सूर्यमुखी तेल आपूर्तिकर्ता बनेको छ। पछिल्लो चार वर्षमा रुसबाट भारतमा हुने सूर्यमुखी तेलको आयात १२ गुणाले बढेको छ ।

अमेरिकाले रुसबाट भारतको कच्चा तेलको आयात रोक्न ट्यारिफ लगाएपनि सूर्यमुखी तेलको आयात भने बढेको तथ्यांकले देखाउछ । युक्रेन र रुसबीच युद्ध सुरु भएदेखि नै युक्रेनको सूर्यमुखी तेल प्रायः युरोप जान थालेको छ । यससँगै रुसको बन्दरगाहमा सहज र सुरक्षित पहुँचको कारणले गर्दा यो भारतको लागि भरपर्दो आपूर्तिकर्ता बनेको छ।

इकोनोमिक टाइम्सका अनुसार आपूर्ति शृङ्खलालाई थप मजबुत बनाउन रसिया र भारतका उद्योग प्रतिनिधिहरू हालै एकअर्काको देशको भ्रमण गरेको उद्योगीहरूले बताएका छन् । सूर्यमुखी तेल भारतमा सबैभन्दा धेरै प्रयोग हुने तीनवटा खाद्य तेलहरू मध्ये एक हो। भारतमा प्रयोग हुने सूर्यमुखी तेलको ५ प्रतिशत मात्रै देशमा उत्पादन हुन्छ ।

सन् २०२१ मा भारतको कुल सूर्यमुखी तेल आयातमा रुसको हिस्सा करिब १० प्रतिशत थियो, जुन २०२४ मा बढेर ५६ प्रतिशत पुगेको छ। भारतले आर्थिक वर्ष २०२४ मा रुसबाट २० करोड ९० लाख टन सूर्यमुखी तेल आयात गरेको थियो, जुन सन् २०२४ मा १ लाख ७५ हजार २०२१ टनभन्दा १२ गुणा बढी थियो।

युद्धअघि, युक्रेन भारतको सूर्यमुखी तेलको सबैभन्दा ठूलो आपूर्तिकर्ता थियो। तर युद्धपछि युक्रेनले आफ्नो उत्पादनको ठूलो हिस्सा सडक र रेलमार्फत छिमेकी युरोपेली देशहरूमा पठाउनु परेको थियो ।

रूसले ब्ल्याक सीमा आफ्ना बन्दरगाहहरू अवरुद्ध गरेको थियो। यसले भारतमा ढुवानीको लागत अत्यधिक बढ्यो। द्वन्द्व अघि युक्रेनले आफ्ना ९० प्रतिशत कृषि उत्पादन बन्दरगाहमार्फत निर्यात गर्दथ्यो। भारतले आफ्नो कुल खाद्य तेलको ६० प्रतिशत आवश्यकता आयातबाट पूरा गर्छ । कुल खाद्य तेल खपतको करिब ५० प्रतिशत पाम आयलले ओगटेको छ, जबकि सोयाबिन र सूर्यमुखी तेल क्रमशः दोस्रो र तेस्रो स्थानमा छ।

सन् १९९० को दशकमा भारतीय किसानहरूले खाद्य तेलको सस्तो आयात बढेपछि नाफामा पुग्न नसक्दा सूर्यमुखीको खेती घटाएका थिए । सन् १९९० को दशकमा खाद्य तेलको सस्तो आयात बढेपछि भारतीय किसानहरूले नाफा कमाउन सूर्यमुखीको बीउको उत्पादन घटाएका थिए ।