सुन तस्करी र पूर्वसभामुख महरा: भेपभित्र लुकेको ‘सुन-सिन्डिकेट’को कथा

काठमाण्डौ । नेकपा (माओवादी केन्द्र) का उपाध्यक्ष तथा पूर्वसभामुख कृष्णबहादुर महरा विद्युतीय चुरोट (भेप) मा लुकाएर गरिएको सुन तस्करीको ठूलो प्रकरणमा पक्राउ परेका छन्। 

प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सीआईबी) ले आइतबार बिहान ललितपुरको खुमलटारस्थित उनको निवासबाट नियन्त्रणमा लिएको यो घटनाले नेपालको राजनीति र अपराध जगतमा ठूलो हलचल मच्चाएको छ। यो तस्करीमा करिब ८ करोड ५५ लाख रुपैयाँ बराबरको ९ किलो सुन संलग्न थियो, जसले संगठित अपराधको जटिल जालो उजागर गरेको छ।

अनुसन्धानका आधारमा यो प्रकरणले नेपालमा सुन तस्करीको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्जाल र राजनीतिक व्यक्तिहरूको संलग्नताको गहिरो पक्ष देखाएको छ।

कसरी सुरु भयो यो तस्करी ?

यो घटना २०७९ पुस १० गते (डिसेम्बर २५, २०२२) बाट सुरु भएको थियो। फ्लाई दुबईको उडानमार्फत त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा आएका चिनियाँ नागरिक लुई हानसङको झोलाबाट ७३ बट्टामा ७३० थान भेप फेला पर्‍यो। भन्सार अधिकारीहरूले शंकास्पद ठानेर ती सामानहरू जफत गरे। पछि अनुसन्धान गर्दा भेपहरूभित्र ९ किलो सुन लुकाइएको पत्ता लाग्यो, जसको बजार मूल्य ८ करोड ५५ लाख २८ हजार ३७४ रुपैयाँ थियो।

तर, भन्सार गोदाममा राखिएका ती भेपहरू करिब डेढ महिनापछि रहस्यमय रूपमा हराए। सीआईबीको अनुसन्धानले देखाएअनुसार, भन्सारका केही कर्मचारीहरूको मिलेमतोमा सक्कली भेपहरू निकालिए र सुन तस्करी गरियो। यसको सट्टा बजारबाट साधारण भेपहरू ल्याएर गोदाममा राखिएको थियो। गिरोहले सुन बिक्री गरेर ठूलो लाभ कमाइसकेको थियो। यो प्रकरणमा चिनियाँ नागरिक दाओजिन वाङको मुख्य भूमिका रहेको अनुसन्धानले देखाएको छ।

महरा र उनका छोराहरूको भूमिका : राजनीतिक दबाब र फोन कलहरू

अनुसन्धान प्रतिवेदनअनुसार, महराले चिनियाँ गिरोहका सदस्य लुई हानसङसँग ११ पटक र दाओजिन वाङसँग थप सम्पर्क गरेका थिए। उनका छोरा राहुल महराले २८ पटक फोन कल गरेका थिए भने अर्का छोरा निर्मल पनि संलग्न थिए। उनीहरूले भन्सार अधिकारीहरूलाई दबाब दिएर भेपहरू छुटाउने प्रयास गरेका थिए। भन्सार प्रमुख अरुण पोखरेलले यो अनुसन्धान सीआईबीमा हस्तान्तरण गरेपछि मात्र रहस्य खुलेको थियो।

महरामाथि भन्सार ऐन, २०६४ उल्लङ्घन र संगठित अपराधको मुद्दा लाग्नेछ। यसअघि २०८० चैत ९ गते (मार्च २२, २०२४) मा पनि उनी यो प्रकरणमा हाजिरी जमानीमा रिहा भएका थिए, तर राजनीतिक प्रभावले मुद्दा अगाडि बढ्न सकेन। अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग (सीआईएए) ले पनि महराविरुद्ध मुद्दा दायर गर्ने तयारी गरेको छ।

टाइमलाइन : सुन तस्करी र कृष्णबहादुर महरा प्रकरण

२०७९ पुस १० (डिसेम्बर 2022)

चिनियाँ नागरिक ली हानसोङ दुबईबाट फ्लाइ दुबईको FZ-0587 फ्लाइटमार्फत काठमाडौं आइपुग्छ। दुई सुटकेसमा ल्याइएका भेप (e-cigarette) भित्र ९ किलो सुन लुकाइएका वस्तु बरामद।

२०७९ पुस ११–१२

भन्सार र प्रहरीले संयुक्त रूपमा अनुसन्धान सुरु गर्छन्। भेपका थुप्रै प्याकेज गायब भएपछि चोरी र अदल–बदलको संकेत देखिन्छ।

२०८० साउन ३१ (अगस्ट 2023)

६१ किलो सुन (ब्रेक सु भित्र) तस्करीको अर्को ठूलो प्रकरण खुलासा। महरासँग सम्बन्धित व्यापारीहरूसँग सम्पर्क रहेको प्रमाण फेला पर्छ।

२०८० भदौ २३–२४

युवाहरूको “GenZ आन्दोलन” अघि प्रचण्ड निवासबाट पैसा निकालिएको चर्चा हुने बेला, महराको नाम पनि आर्थिक संलग्नतासँग जोडिन्छ।

२०८१ चैत्र (मार्च 2024)

सीआईबीले कृष्णबहादुर महरालाई कपिलवस्तुबाट पक्राउ गर्छ। ६१ किलो सुन प्रकरणसँग सम्बन्धित अनुसन्धान सुरु।

२०८२ असोज (अक्टोबर 2025)

भेपमार्फत सुन ल्याउने प्रकरणमा नयाँ प्रमाण सार्वजनिक।
सीआईबीले पुनः महरा र उनका छोरा राहुल महरा विरुद्ध अनुसन्धान विस्तार गर्छ।

कानूनी ट्र्याकिङ चार्ट : केसको हालसम्मको स्थिति

चरण	विवरण	स्थिति
१. प्राथमिक अनुसन्धान (२०७९–८०)	भेप भित्र सुन बरामद, चिनियाँ नागरिक नियन्त्रणमा	✅ पूरा
२. राजनीतिक नाम खुलासा	भेप समूहसँग महरा निकटको सम्पर्क फेला	✅ पुष्टि
३. पहिलो गिरफ्तारी (२०८१ चैत्र)	सीआईबीले महरालाई कपिलवस्तुबाट पक्राउ	✅
४. बयान र हिरासत	अदालतले ४ दिनको म्याद दिएको, अनुसन्धान जारी	🔄 जारी
५. नयाँ प्रमाण संकलन (२०८२ असोज)	बैंक कारोबार, फोन रेकर्ड र साक्षी विवरण संकलन	🔄 जारी
६. अभियोग दर्ता तयारी	भन्सार ऐन र आपराधिक लाभ ऐन अन्तर्गत मुद्दा तयारी	⏳ तयारी चरणमा
७. अख्तियारद्वारा छानबिन	भ्रष्टाचारको सम्भावनामा एसीसीको छुट्टै फाइल	🔍 समीक्षा हुँदै

मुख्य तथ्यहरू

-सुन भेप र ब्रेक सु जस्ता साधारण वस्तु भित्र लुकाइएको थियो।

-तस्करी सञ्जालमा विदेशी नागरिक, व्यापारी, र प्रशासनिक सहयोगीहरू संलग्न।

-महरा र छोरा राहुलले भन्सार अधिकारीहरूलाई दबाब दिएको भनिएको।

-मुद्दा अब कानूनी अभियोग दर्ता र अदालतको प्रक्रियामा प्रवेश गर्नै लाग्दो अवस्थामा छ।

प्रमुख खेलाडीहरू र उनीहरूको भूमिका

यो तस्करीमा संलग्न प्रमुख व्यक्तिहरूको संक्षिप्त विवरण:

• कृष्णबहादुर महरा: मुख्य आरोपी, चिनियाँ गिरोहसँग फोन सम्पर्क, भन्सारमा दबाब। पूर्वसभामुख र माओवादी उपाध्यक्ष।
• राहुल र निर्मल महरा: महराका छोराहरू, गिरोहसँग सम्पर्क, सुन छुटाउने प्रयास।
• दाओजिन वाङ र लुई हानसङ: चिनियाँ गिरोहका नाइकेहरू, सुन तस्करीको योजना बनाउने।
• भन्सार कर्मचारीहरू: मिलेमतोमा सामान हराउने, सुन निकाल्ने।

सामाजिक सञ्जालको हलचल

उपप्रधानमन्त्री तथा गृहमन्त्री रवि लामिछानेले यो प्रकरणमा कुनै राजनीतिक हस्तक्षेप नगर्न र कडा कारबाही गर्न निर्देशन दिएका छन्। सीआईएएले पनि थप अनुसन्धान गरिरहेको छ।

एक्स (पूर्व ट्विटर) मा यो घटनाले ठूलो चर्चा पाएको छ। "#KrishnaBahadurMhara" र "#GoldSmuggling" ह्यासट्याग ट्रेन्डिङमा छन्। केही प्रयोगकर्ताहरूले यसलाई न्यायको विजय ठानेका छन्, जस्तै: "वाह! वाह! कृष्णबहादुर महरा भेपमा सुन तस्करी गरेको प्रकरणमा पक्राउ रे👍😂"। अर्का प्रयोगकर्ताले राजनीतिक प्रतिशोध भनेका छन्, जस्तै सुन तस्करीमा अन्य नेताहरूको पनि संलग्नता उल्लेख गर्दै। केहीले महराका छोराहरू र अन्य राजनीतिक व्यक्तिहरू (जस्तै बालकृष्ण खाँड) लाई पनि कारबाही गर्न माग गरेका छन्।

नेपालमा सुन तस्करीको चुनौती

यो प्रकरणले नेपाललाई अन्तर्राष्ट्रिय तस्करीको हब बनाउने खतरा देखाएको छ। चिनियाँ गिरोहहरूको सक्रियताले विमानस्थल सुरक्षा र भन्सार प्रणालीमा सुधार आवश्यक छ। राजनीतिक रूपमा माओवादी पार्टीमा यो घटनाले ठूलो असर पार्न सक्छ, विशेष गरी महराको जस्ता वरिष्ठ नेताको संलग्नताले। सर्वसाधारणका लागि यो सन्देश हो-कानुन सबैका लागि बराबर लागू हुनुपर्छ, चाहे उनीहरू जतिसुकै शक्तिशाली किन नहोऊन्।

अनुसन्धान अझै जारी छ, र सीआईबीले अन्य संलग्नहरूलाई पनि खोजिरहेको छ।